Βόσπορος
Συσχετίσεις
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Βόσπορος αποτελεί ένα στενό πορθμό που χωρίζει το Ευρωπαϊκό τμήμα (Rumeli-Ρωμυλία) της Τουρκίας από το Ασιατικό της τμήμα (Anadolu - Ανατολία), συνδέοντας την λεκάνη της Προποντίδας (Τουρκιστί: Marmara Denizi = θάλασσα του Μαρμαρά) με τον Εύξεινο Πόντο (Τουρκιστί: Karadeniz). Έχει μήκος 30 χλμ. με μέγιστο πλάτος 3,700 μ στη βόρεια είσοδο, και ελάχιστο πλάτος 750 μ. μεταξύ του Anadoluhisar (Κάστρο της Ανατολίας) και του Rumelihisar (Κάστρο της Ρωμυλίας). Το βάθος κυμαίνεται από 36 έως 124 μέτρα.Οι ακτές του στενού είναι πυκνοκατοικημένες καθώς η Κωνσταντινούπολη (πληθυσμός περίπου 11 εκατομυρίων) με τα περίχωρά της το αγκαλιάζει.
Δύο γέφυρες γεφυρώνουν το Στενό του Βοσπόρου. Η πρώτη, Γέφυρα Bogazici (Βόσπορος I), έχει μήκος 1074 μέτρων και ολοκληρώθηκε το 1973. Η δεύτερη, Γέφυρα Fatih Sultan Mehmed (Βόσπορος II), έχει μήκος 1090 μέτρα, και ολοκληρώθηκε το 1988 περίπου πέντε χλμ. βόρεια της πρώτης γέφυρας.
Επίσης η Marmaray, μία μήκους 13.7 Χμ σιδηροδρομική σήραγγα βρίσκεται υπό κατασκευή και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2008. Σχεδόν τα 1,400 μέτρα της σήραγγας αυτής θα είναι υποθαλάσσια, σε βάθος περίπου 55 μέτρων.
Συσχετίσεις
Το όνομα, που σημαίνει πέρασμα βοδιού (βους + πόρος), συνδέεται με τον Ελληνικό μύθο της Ιούς και του ταξιδιού της μετά τη μετατροπή της σε βόδι από το Δία για την προστασία της.
Μία ακόμη ερμηνεία προέλευσης του ονόματος είναι ότι μπορεί να προήλθε από τους «βοείους ασκούς» που χρησιμοποιούσαν οι Θράκες για να τον διασχίσουν.
Λέγεται επίσης στη μυθολογία ότι επιπλέοντες βράχοι κάποτε συνέθλιβαν κάθε πλοίο που προσπαθούσε να διαβεί το Βόσπορο έως ότου ο ήρωας Ιάσων πέρασε με πονηριά, οπότε οι βράχοι σταθεροποιήθηκαν, και επετεύχθη η πρόσβαση των Ελλήνων στον Εύξεινο Πόντο.
Μορφολογία
Η διαμόρφωση των ακτών του Βοσπόρου των οποίων οι εσοχές και εξοχές που ανταποκρίνονται απόλυτα των μεν προς τις δε, καθιστούν οφθαλμοφανές ότι η Ευρώπη και η Ασία ήταν σε παλαιότερη γεωλογική περίοδο ενωμένες στο σημείο αυτό και ότι ο χωρισμός τους έγινε βίαια οφειλόμενος σε ρήγμα και όχι σε πλημμύρες.
Πολλοί όμως περισσότερο θρησκευόμενοι θεωρούν πως ο Βόσπορος σχηματίστηκε περίπου το 5600 π.Χ. όταν τα ανερχόμενα νερά της Μεσογείου και της Προποντίδος ξεχύθηκαν προς τον Εύξεινο Πόντο, που έως τότε ήταν ένα αβαθές υδάτινο μόρφωμα. Προκειμένου αυτό να συνταυτιστεί ως ιστορική βάση για τις ιστορίες πλημμυρών στο Έπος του Γκιλγκαμές και στη Βίβλο.
Επίσης εντός του Βοσπόρου παρατηρείται το θαλάσσιο φαινόμενο της αντίρροιας.
Δηλαδή θαλάσσιο επιφανειακό ρεύμα ταχύτητας 2-3 κόμβων με κατεύθυνση από Β. πρός Ν. όπου μεταφέρονται πλεονάζοντα υδατα από τη Μαύρη Θάλασσα, δια της Προποντίδας, προς το Αιγαίο Πέλαγος και υποβρύχιο αντίθετο ρεύμα με ίδια χαρακτηριστικά από Αιγαίο προς Μαύρη Θάλασσα.
Το φαινόμενο αυτό καθιστά πράγματι δύσκολο μέχρι πολύ επικίνδυνο τον διέκπλου για μικρά σκάφη αλλά και μεγαλύτερα που μπορεί να υποστούνναυτικό ατύχημα όπως προσάραξη που είναι σύνηθες φαινόμενο στη περιοχή, όταν κινούνται με μικρή ταχύτητα.
Κλίμα
Το κλίμα του Βοσπόρου που ταυτίζεται με το κλίμα της Κωνσταντινούπολης είναι τελείως ιδιότυπο. Διαφέρει κατά πολύ με εκείνα του ανάλογου βορείου γεωγραφικού πλάτους των 40-41 μοιρών. Ειδικότερα την περίοδο του Χειμώνα τα ψυχρά ρεύματα που κατέρχονται από τον Βορρά κάνουν το κλίμα εξαιρετικά δριμύ και η ομίχλη που καλύπτει την έξοδο προς τον Εύξεινο Πόντο είναι πολύ συνήθης. Εκ του λόγου αυτού ο είσπλους ή έκπλους προς τον Εύξεινο αλλά και ο διάπλους αυτού απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή.
Ιστορία
Η όποια προσπάθεια έστω και συντομότατη ανασκόπηση της ιστορίας του Βοσπόρου πραγματικά θα ισοδυναμούσε με μια σύμπτυξη του μεγαλύτερου μέρους της ιστορίας της ανθρωπότητας. Από την μυθική ιστορία των Αργοναυτών, του Φρίξου και της Έλλης, μέχρι των δύο Παγκοσμίων Πολέμων ο Βόσπορος και ο Ελλήσποντος δεν έπαψαν, αλλά και ούτε θα πάψουν να είναι τα νευραλγικότερα σημεία της διεθνούς πολιτικής. Και αν για τον κόσμο ολόκληρο ο Βόσπορος μπορεί να συνδέεται με σημαντικούς σταθμούς της ιστορίας του, για τους Έλληνες αποτελεί κυρίαρχο μέρος της ιστορίας και του πολιτισμού τους.
Ως το στενότερο σημείο διέλευσης μεταξύ του Ευξείνου Πόντου και της Μεσογείου, ο Βόσπορος ήταν πάντα μεγάλης εμπορικής και στρατηγικής σημασίας. Η Ελληνική πόλη-κράτος των Αθηνών τον 5ο π.Χ. αιώνα, που εξαρτώταν για την εισαγωγή δημητριακών από τη Σκυθία, διατηρούσε για το σκοπό αυτό συμμαχίες με πόλεις που ήλεγχαν τα στενά, όπως η Μεγαρική αποικία του Βυζαντίου.
Η στρατηγική σπουδαιότητα των στενών ήταν ένας από τους παράγοντες που έκαναν τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο να ιδρύσει εκεί το 330 τη νέα πρωτεύουσα της αυτοκρατορίαςΚωνσταντινούπολη. Αυτή η πόλη θα γινόταν η πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1453, και καθώς πλησίαζαν την πόλη οι Οθωμανοί κατασκεύασαν οχυρώσεις στις δυο πλευρές των στενών, το 1393 στην ανατολική πλευρά και το 1451 στην Ευρωπαϊκή.
Η στρατηγική σημασία του Βοσπόρου παραμένει υψηλή, και ο έλεγχός του έχει αποτελέσει αντικείμενο αρκετών εχθροπραξιών στη σύγχρονη ιστορία, όπως ο Ρωσσοτουρκικός πόλεμος 1877-1878, καθώς και η επίθεση της Συμμάχων στα Δαρδανέλλια το 1915 κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Αρκετές διεθνείς συνθήκες ρυθμίζουν τη ναυσιπλοΐα στο Βόσπορο, περιλαμβανομένης της Συνθήκης του Μοντραί, που υπεγράφη το 1936.
